กิจกรรมปัจฉิมวัยของคนจีน

คอลัมน์ออนไลน์ "ชีพจรจีน" ประจำเดือนพฤษภาคม 2565

เรื่อง กิจกรรมปัจฉิมวัยของคนจีน

โดย อาจารย์เอกชัย ทวีปวรชัย

         ประเทศจีนมีจำนวนประชากรมากที่สุดในโลก โดยมีจำนวนทั้งสิ้น1,400กว่าล้านคน และมีจำนวนผู้สูงอายุ 60ปีขึ้นไปสูงถึง 267ล้านคน ซึ่งมีมากกว่าประชากรไทยทั้งประเทศหลายเท่าเลยทีเดียว (National Bureau of Statistics, 2021) เมื่อมองไปที่อายุยืนของประชากร จีนถือเป็นอีกประเทศหนึ่งที่มีประชากรอายุยืนเฉลี่ยเป็นจำนวนมาก จึงเป็นที่น่าสนใจว่าผู้สูงอายุในจีนหลังเกษียณจากวัยทำงานแล้วเขามีกิจกรรมอะไรกันบ้าง ที่ช่วยผ่อนคลายความตึงเครียด ความเหนื่อยหล้าทั้งกายใจอันเกิดจากการสั่งสมในช่วงวัยทำงาน บทความนี้ผู้เขียนจะขอนำเสนอข้อมูลกิจกรรมผู้สูงอายุที่พบเห็นได้ทั่วไปใน 3 ด้านคือ กิจกรรมนันทนาการ กิจกรรมในครอบครัว และกิจกรรมการศึกษา

1. กิจกรรมนันทนาการ

การรำไทเก๊ก เป็นกิจกรรมหนึ่งที่ผู้สูงอายุชื่นชอบ และเป็นกิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลายทั้งจิตใจและร่างกายได้เป็นอย่างดี ยังเป็นวัฒนธรรมอย่างหนึ่งของจีนที่สืบสานมาแต่โบราณ และเป็นอีกกิจกรรมหนึ่งที่สมาคมกีฬาผู้สูงอายุจีนประชาสัมพันธ์ส่งเสริมผ่านระบบออนไลน์ ให้ผู้สูงอายุหันมาออกกำลังกายด้วยการรำมวยไทยเก็ก ซึ่งไม่เพียงจะช่วยให้ผู้สูงอายุเจริญทั้งกายและใจ รวมทั้งยังสามารถอนุรักษ์วัฒนธรรมของชาติได้อีกด้วย (Chinese veteran’s sports Association, 2022)

การเล่นดนตรี หากท่านได้ไปศึกษาหรือท่องเที่ยวยังประเทศจีน และเมื่อท่านเดินเข้าไปในสวนสาธารณะชุมชนสักแห่ง ท่านก็จะได้สัมผัสกับเสียงดนตรีอันไพเราะเสนาะหูตามศาลา ในบางวงก็มีผู้ขับร้องร่วมอยู่ด้วย และเมื่อท่านเดินเข้าไปใกล้ ๆ ท่านก็จะพบว่ากลุ่มคนที่เล่นดนตรีเหล่านั้นส่วนใหญ่จะเป็นผู้สูงอายุ โดยวงดนตรีลักษณะนี้เราก็มักจะพบได้ทั้งช่วงเช้า ช่วงบ่ายหรือช่วงเย็น วัตถุประสงค์หลักของการเล่นดนตรีของกลุ่มคนเหล่านี้คือเพื่อการผ่อนคลายนั้นเอง ดังนั้นระยะเวลาในการเล่นก็ขึ้นอยู่กับสมาชิกในกลุ่ม เหนื่อยก็พัก พักเสร็จก็เล่นต่อด้วยความสุข

การเต้นรำในลานสาธารณะ เมื่อท่านเดินผ่านศาลาในสวนสาธารณะเข้าใกล้บริเวณลานกว้าง ท่านก็จะได้ยินเครื่องเสียงที่เปิดเพลงดังจนกลบเสียงบรรเลงดนตรีที่ท่านเพิ่งได้ยินมา พอท่านเห็นบรรยากาศที่มีผู้สูงอายุจำนวนมากเต้นรำตามคนนำเต้น ซึ่งก็มีทั้งจังหวะที่เร็วและช้าปนกันไป ท่านคงนึกถึงการเต้นแอร์โรบิคในบ้านเรา จนท่านอยากจะขยับจังหวะตาม เพราะมันช่างสนุกเหลือเกิน การเต้นลักษณะนี้ภาษาจีนเรียกกว่า广场舞 ถือว่าเป็นกิจกรรมยอดนิยมของผู้สูงอายุอีกกิจกรรมหนึ่ง เมื่อท่านเดินออกมาจากลานกว้าง ไปยังถนนทางเดินในสวนสาธารณะที่ข้างทางเต็มไปด้วยดอกไม้นานาพันธุ์ บวกกับเสียงนกร้องเจี๊ยวจ๊าว และภาพในทางเดินออกกำลังกายที่ท่านพบเห็นได้บ่อย ๆ ในประเทศจีนคือ นอกจากภาพคนหนุ่มสาวเดิน วิ่งออกกำลังกายแล้ว ยังมีภาพคุณตาจับมือควงแขนคุณยายเดินออกกำลังกายและสนทนาด้วยกัน จนท่านอยากยกโทรศัพท์มือถือขึ้นมาถ่ายรูปนั้นเก็บไว้ดู สิ่งที่ผู้เขียนต้องการสื่อคือตากับยายในเมืองจีนส่วนใหญ่มีสุขภาพที่แข็งแรงทั้งคู่

การเล่นไพ่นกกระจอก เมื่อท่านได้เดินไปตามตรอกซอกซอยยังเขตชุมชนที่พักอาศัย ท่านก็จะเห็นผู้สูงอายุทั้งชายและหญิงนั่งล้อมวงกันเล่นไพ่นกกระจอก ในมือถือด้านหนึ่งถือไพ่ ด้านหนึ่งดื่มน้ำชา สนทนากับกลุ่มเพื่อนที่นั่งล้อมวงเล่นไพ่นกกระจอกด้วยกันอย่างสนุกสนาน ซึ่งการเล่นไพ่นกกระจอกนี้ถือเป็นกิจกรรมบันเทิง ฆ่าเวลาและการผ่อนคลายอย่างหนึ่งของผู้สูงอายุ รวมทั้งพวกเขายังมองว่าเป็นการขยับสมองให้ได้ทำงาน อันเป็นประโยชน์ต่อการป้องกันโรคอัลไซเมอร์ แต่วิธีการผ่อนคลายแบบนี้ เมื่อเปลี่ยนมาเป็นการเล่นเงินเมื่อไหร่ ก็เปลี่ยนไปเป็นความเครียด และเกิดโรคใหม่ ๆ ตามมาได้ทันที ดังเช่นคุณยายท่านหนึ่งได้เล่าประสบการณ์ของตนว่า ตอนเข้ามาเล่นแรก ๆ เล่น ๆ ผ่อนคลายโดยไม่คิดเงิน พอเล่นไปนาน ๆ จนเพื่อนในกลุ่มชวนเล่นเงิน เล่นไปเล่นมาเงินเก็บของตัวเองเสียไปจนเกือบหมด ซึ่งไม่เพียงสร้างความเดือดร้อนให้กับตนเอง ยังจะสร้างความเดือดร้อนให้กับคนรอบตัวด้วย ผู้สูงอายุหลายคนจึงไม่ค่อยแนะนำการผ่อนคลายด้วยวิธีนี้เท่าไหร่ (Guan yunchang gegu xiaqi, 2022)

2. กิจกรรมครอบครัว

การท่องเที่ยวเป็นอีกกิจกรรมที่ผู้สูงอายุนิยมกัน โดยพวกเขาจะออกไปเที่ยวตามมณฑลต่าง ๆ หรือเดินทางไปเที่ยวต่างประเทศ รูปแบบการเดินทางมีทั้งการขับรถบ้านไปเอง หรือเดินทางโดยรถสารสาธารณะ เครื่องบิน เป็นกิจกรรมหนึ่งที่สามารถผ่อนคลายได้ดี อย่างไรก็ตามกิจกรรมลักษณะนี้ถ้ากระเป๋าไม่หนาพอก็ทำไม่ได้ ที่ผ่านมาข้อมูลเกี่ยวกับปลายทางเมืองท่องเที่ยวที่ผู้สูงอายุนิยมคือ เมืองซานยา มณฑลไหหลำ มณฑลกวางเจา นครฉงฉิ่งเป็นต้น โดยสถานที่ที่ผู้สูงอายุมักชอบไปเที่ยวคือ ทะเล (Xinhuashe, 2020)

เลี้ยงหลาน หลายครอบครัวจีนในปัจจุบัน ที่เพิ่งสร้างครอบครัวใหม่ พอแต่งงานมีลูกแล้ว ก็ต้องออกบ้านไปทำงานทั้งคู่ เพื่อจะได้จัดการภาระต่าง ๆ ที่แบกรับไว้ได้ ไม่ว่าจะเป็นค่าผ่อนรถหรือค่าผ่อนบ้าน รวมทั้งสิ่งของเครื่องใช้ที่จำเป็นสำหรับครอบครัว ในที่สุดก็ต้องขอคุณพ่อหรือคุณแม่ตนช่วยเลี้ยงดูแลหลาน ด้านคนที่เป็นพ่อแม่ก็อยากให้ลูกหลานตัวเองอยู่ดีมีสุขทั้งนั้น ไหนไหนก็เกษียณจากการทำงานแล้ว ช่วยลูก ๆ แบ่งเบาภาระได้บ้างก็ถือเป็นเรื่องดี จึงตัดสินใจเลี้ยงหลาน การเลี้ยงหลานของผู้สูงวัยในเมืองจีน ก็จะมีทั้งการดูแลกิจวัตรประจำวันของเด็ก ถ้าเป็นเด็กโตหน่อยก็ต้องไปรับไปส่งที่โรงเรียน การพาไปเล่นในสวนสาธารณะเป็นต้น กิจกรรมดังกล่าวเหล่านี้ถือว่าค่อนข้างท้าทาย เหตุเพราะยุคสมัย และช่องว่างระหว่างวัย ส่งผลให้ทัศนคติในการเลี้ยงดูบุตรของคุณตาคุณยายอาจมีความไม่สอดคล้องกับคุณพ่อ คุณแม่เด็ก บางทีจึงอาจลงเอยด้วยการไม่ช่วยดูแลหลานหรือไม่ต้องมาช่วยดูแลหลานอีกต่อไป แต่ถ้าหากจัดการทุกสิ่งอย่างได้ลงตัว การได้อยู่กับหลาน เล่นกับหลาน ดูแลหลาน ก็ถือเป็นกิจกรรมหนึ่งที่สร้างความสุขให้กับผู้สูงอายุได้เป็นอย่างดี

3. กิจกรรมการศึกษา

การศึกษามหาวิทยาลัย(สถานศึกษา)ปัจฉิมวัย นอกจากกิจกรรมต่าง ๆ ที่กล่าวมาด้านบนแล้ว ยังมีอีกกิจกรรมหนึ่งที่ผู้สูงอายุให้ความสนใจคือ การศึกษาหลักสูตรปัจฉิมวัย จากข้อมูลเว็บไซต์Zhong guo wang (2021) ได้เผยแพร่“รายงานการพัฒนาการศึกษาปัจฉิมวัยประเทศจีน ปี2019-2020” ได้เผยให้เห็นถึงข้อมูลจำนวนมหาวิทยาลัย(สถานศึกษา)ปัจฉิมวัย จนถึงปี2019 มีจำนวนรวมทั้งสิ้น 76,296 แห่ง และมีจำนวนผู้เรียน(ผู้สูงอายุ)มากถึง 10.882ล้านคน สมดั่งสำนวนทีว่าการเรียนไม่มีที่สิ้นสุดจริง ๆ “学无止境” สำหรับเนื้อหาการเรียนนั้นค่อนข้างอิสระและผ่อนคลาย ทั้งนี้ขึ้นกับความสนใจของผู้เรียนเป็นหลัก เช่น ดนตรี วาดเขียน ทำอาหาร การดูแลสุขภาพเป็นต้น สื่อให้เห็นผู้สูงอายุใส่ใจต่อสุขภาพกาย และสุขภาพใจ ส่วนรูปแบบการเรียนก็จะมีทั้งเรียนในห้องเรียนและเรียนผ่านระบบออนไลน์ ซึ่งการเรียนทางไกลและการเรียนผ่านระบบออนไลน์มีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น

         นอกจากกิจกรรมทั้งหมดที่กล่าวมาด้านบนแล้ว ยังมีอีกหลายกิจกรรมที่ผู้เขียนไม่ได้กล่าวถึง เช่น การเล่นหมากรุกจีน การเล่นกีฬาของผู้สูงอายุต่าง ๆอีกหลายประเภท ซึ่งบางครั้งก็มีการจัดการแข่งขันรายการต่าง ๆ ด้วยเช่นกัน ทั้งหมดนี้ล้วนแล้วแต่มีเป้าหมายคล้ายกัน นั้นก็คือเพื่อการสร้างคุณภาพชีวิตในช่วงบั้นปลายชีวิตของตน ทั้งในด้านสุขภาพกาย และสุขภาพใจ เช่นกิจกรรมนันทนาการต่าง ๆ รวมทั้งการศึกษา อย่างไรก็ตามก็จะมีกิจกรรมเครียด ๆ เช่นกัน เช่นการเลี้ยงหลานที่ต้องคอยทำโน้นทำนี้ให้ หรือมีวิธีการดูแลที่แตกต่างกันระหว่างตายาย กับพ่อแม่ บางทีมันก็เป็นสิ่งกวนใจสำหรับผู้สูงอายุได้เหมือนกัน ท้ายนี้ผู้เขียนมองว่าผู้สูงอายุทุกคนหากต้องการมีคุณภาพชีวิตที่ดีในยามชราภาพ ควรเริ่มต้นจากการเลือกทำกิจกรรมที่เสริมสร้างสุขภาพกายและสุขภาพใจได้ดีตั้งแต่ช่วงระหว่างทำงาน ควบคู่กับการรับประทานอาหารที่เหมาะสม ตามด้วยการวางแผนจัดการด้านเงินทองให้ดี รวมทั้งการติดตามข้อมูลข่าวสาร เทคโนโลยีสารสนเทศ เพื่อก้าวทันโลกและยุคสมัยที่เปลี่ยนไป พอยามเกษียณไปแล้วควรดำเนินกิจกรรมเหล่านั้นอย่างต่อเนื่อง เช่นนี้แล้วท่านก็คงจะมีสุขภาพที่ดี ไม่ขัดสนเงินทอง ความสุขก็จะตามมา

เอกสารอ้างอิง

Chinese veteran’s sports Association.(2020, April 30) 中国老年人体协关于举办2022年全国老年人太极拳

线上健身推广展示活动的通知. http://chinalntx.sport.org.cn/gg/2022/0430/270577.html

Guan yunchang gegu xiaqi.(2022, May 11). 75岁大妈哭诉：老年人打麻将这种消遣方式，害人害己，建议

少去. https://www.163.com/dy/article/H72SC34E0542OQK3.html

Xin hua she. (2020, October 24). 大数据告诉你，老年游客喜欢去哪儿.

https://baijiahao.baidu.com/s?id=1681394669948813066...

Zhong guo wang.(2021 October 19). 《中国老年教育发展报告（2019-2020）》发布 全方位展现中国老年教育发展全貌. http://photo.china.com.cn/2021-10/19/content_77819748.htm