ว่า“起来”เป็นคำที่เรียกรอยยิ้มจากผู้เริ่มเรียนภาษาจีนชาวไทยได้เสมอ เพราะเสียงของมันฟังดูคล้ายกับภาษาไทยอย่าง “ฉี่ไหล” จนหลายคนอดหัวเราะคิกคักไม่ได้ แต่พอเรียนลึกขึ้นอีกนิด โดยเฉพาะในระดับกลางถึงสูง ผู้เรียนก็จะเริ่มรู้ว่า“起来”ไม่ได้ขำ ๆ อย่างที่คิด เพราะมันมีความหมายหลากหลายและวิธีใช้ที่ซับซ้อนกว่าที่เห็น วันนี้ผู้เขียนจึงขอชวนทุกท่านไปทำความรู้จักกับ“起来”ตั้งแต่แบบเข้าใจง่าย ใช้ได้ทันที ไปจนถึงการใช้ในสถานการณ์ที่ซับซ้อนมากขึ้น รับรองว่าอ่านจบแล้วจะเข้าใจขึ้นมาทันที
1. ความหมายพื้นฐาน
เรามาดูความหมายทีละตัวของ“起来（qǐlái）”กันก่อน
“起”แปลว่า ลุก ขึ้น
“来”แปลว่า มา
รวมกัน“起来”มีความหมายว่า ลุกขึ้น ใช้กับการเปลี่ยนท่าทางจากนั่งหรือนอนเป็นยืน เช่น
1） 我起来了。
2） 他早上六点起床。
2. บทเสริมบอกทิศทาง v + 起来
ในภาษาจีนข้างหลังคำกริยาสามารถเติมบทเสริมเพื่อบอกทิศทางของการกระทำได้ ซึ่ง“起来”เป็นหนึ่งในกริยาวลีที่ใช้ในการบอกทิศทาง บอกทิศทางจากเคลื่อนจากที่ต่ำสู่ที่สูงหรือ “ ขึ้นมา” ในภาษาไทย ในการอ่านออกเสียงพยางค์หลังนิยมด้วยเสียงเบา “qǐlai” เช่น
3）请大家站起来。
4）小猫跳起来了。
5）小孩从地上哭着爬起来。
3. การใช้งานเพิ่มเติมของบทเสริมบอกทิศทาง (v + 起来)
3.1 การกระทำเริ่มขึ้นแล้วและดำเนินต่อไป
“起来”มักใช้ร่วมกับคำกริยาที่แสดงอารมณ์ เสียง หรือการเคลื่อนไหว เพื่อเน้นว่า การกระทำนั้นเริ่มต้นขึ้นแล้ว และดำเนินต่อไปในช่วงเวลาหนึ่ง เช่น
6）她看见我就笑起来了。
7）他越说越伤心，最后哭起来了。
8）他们因为一点小事吵起来了。
กรณีที่มีกรรมจะวางไว้ระหว่าง 起 และ 来 (v + 起 + o + 来)
9）怎么突然下起雨来了呢？
10）老师讲起故事来非常生动。
11）孩子们在操场上唱起歌来。
กรณีที่ใช้ร่วมกับคุณศัพท์จะแสดงความหมายว่าสภาพหรือเกิดขึ้นหรือปรากฏออกมา (adj + 起来 ) เช่น
12）天气慢慢热起来了。
13）孩子们回来后，家里一下子热闹起来了。
14）他的病已经好起来了，不用太担心。
3.2 ความรู้สึกที่ได้จากการรับรู้หรือสัมผัส
“起来”เมื่อใช้ร่วมกับคำกริยาแสดงประสาทสัมผัสการรับรู้ เช่น 听 看 吃 闻 摸 จะสื่อถึงความรู้สึก ความประทับใจ หรือการรับรู้ของผู้พูด เช่น
15）这首歌听起来很感人。
16）他最近看起来很累。
17）这个花闻起来很香
3.3 การรวบรวม หรือเก็บรวมสิ่งของ
นอกจากนั้น“起来”ยังสามารถใช้เมื่อต้องการพูดถึงการเก็บของจากที่ต่าง ๆ มารวมกันให้เป็นระเบียบ เช่น
18）请把这些书收起来。
19）他把巧克力藏起来，不想让别人看见。
20）她把桌子上的水果摆起来，看上去很整齐。
3.4 การนึกออก นึกขึ้นได้ หรือจำบางสิ่งบางอย่างได้
ในบริบทนี้“起来”หมายถึงการดึงเอาความทรงจำ ข้อมูล หรือความรู้สึกบางอย่างกลับคืนมาทางความคิด เช่น
21）我突然想起来，今天是妈妈的生日！
22）我一时记不起来你的电话号码。
23）回忆起来，那段时光真的很美好。
เห็นไหมคะว่าแค่คำว่า“起来”คำเดียว ก็มีลูกเล่นเยอะจนไม่น่าเชื่อ จะใช้กับกริยาเพื่อแสดงการเริ่มต้น จะจับคู่กับคำคุณศัพท์เพื่อบอกการเปลี่ยนแปลง หรือจะเอาไปใช้ในบริบทของความรู้สึก ความทรงจำ หรือแม้แต่การเก็บของก็ยังได้เลย การเรียนรู้คำว่า“起来”ไม่ได้แค่ทำให้เราใช้ภาษาจีนได้ธรรมชาติขึ้นเท่านั้น แต่ยังทำให้เราสัมผัสถึงเสน่ห์ของภาษาจีนที่ไม่ได้อยู่แค่คำแปลตรง ๆ แต่แฝงด้วยภาพ ความรู้สึก และจังหวะของชีวิต
ป.ล. ครั้งหน้า ถ้าเจอคำว่า“起来”อย่าเพิ่งรีบแปลว่า “ลุกขึ้น” นะคะ ลองตีความตามบริบทสักนิดแล้วคุณจะเข้าใจขึ้นมาโดยไม่รู้ตัวเลยค่ะ
รายการอ้างอิง
สุ่ยหลิน. (2020, 14 เมษายน). BTS ยังมีส่วนต่อขยาย แล้วทำไม 起来 กับ 下去 จะมีความหมายส่วนต่อขยายไม่ได้? เรียนจีน ให้ได้จีน. https://chinesexpert.net/bts-ยังมีส่วนต่อขยาย-และ-ทำไม-起来-กับ-下去-จะมีความหมายส่วนต่อขยายไม่ได้/
He,Y. (2004). “V qilai” dong qu shi “V qilai” de yuyi fenhua ji qi jufa biaoxian [Semantic differentiation and syntactic representation of directional construction].Yuyan yanjiu [Linguistics Study], (3), 23–31. https://doi.org/CNKI:SUN:YYYJ.0.2004-03-004
Lv, Sh.X. (2004). Xiandai Hanyu Babai Ci. Beijing : The Commercial Press.